با توجه به مواد قانونی، ما می‌توانیم از احکام ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی استفاده کنیم تا در مقابل دعاوی غیرقانونی که علیه ما اقامه شده است، دفاع نماییم. زیرا این اقدامات غیرقانونی ممکن است منجر به ضرر و زیاناتی برای حقوق و منافع ما شود، و بر اساس این ماده، ما می‌توانیم حق دفاع خود را اعمال کرده و درخواست ابطال یا اصلاح دعاوی غیرقانونی را ارائه دهیم. در این راستا، اطمینان باید اطمینان حاصل کرد که اقدامات حقوقی ما به‌صورت کامل با مفاد ماده ۸۴ هماهنگ شود تا حقوق ما به صورت کامل حفظ شود . به همین دلیل مروری خواهیم داشت بر تفسیر این ماده قانونی.
متن ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی
متن ماده ۸۴ آیین دادرسی مدنی: در موارد زیر خوانده می‌تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند:
- دادگاه صلاحیت نداشته باشد.
- دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلاً اقامه شده و تحت رسیدگی باشد یا اگر همان دعوا نیست دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.
- خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.
- ادعا متوجه شخص خوانده نباشد.
- کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد.
- دعوای طرح شده سابقاً بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد.
- دعوا بر فرض ثبوت، اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض.
- مورد دعوا مشروع نباشد.
- دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد.
- خواهان در دعوای مطروحه ذی‌نفع نباشد.
- دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد.
توضیح واژگان
ایراد: ایراد در لغت به مفهوم وارد ساختن، چیزی را بر سر کسی وارد کردن، می‌باشد و در حقوق به منزله سدی است که معمولاً به‌طور موقت در جریان رسیدگی به دعوا قرار می‌گیرد.
ذی‌نفع: یکی از شرایط اقامه دعوا این است که در صورت صدور حکم علیه طرف دیگر نفعی به خواهان برسد.
پیشینه
در ماده ۱۹۸ قانون سابق پیش‌بینی شده بود که مدعی علیه می‌توانست در زمان طرح ایراد عدم احراز سمت بدون آنکه پاسخ مدعی را بدهد، ایراد کند اما در ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی جدید خوانده می‌تواند ضمن پاسخ به ماهیت دعوی ایراد کند که پاسخگویی به شخصی که سمتش از نظر خوانده ایراد دارد، منطقی به نظر نمی‌رسد.
نکات توضیحی و تفسیری ماده ۸۴ آیین دادرسی مدنی
ایرادات ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی دسته‌ای از امور اتفاقی است که اصولاً موجب وقفه موقت در جریان رسیدگی دعوا می‌شود
در مورد این که آیا آرای صادره از مراجع غیر صالح دارای اعتبار امر قضاوت شده می‌باشد یا خیر دو نظر وجود دارد: عده‌ای معتقدند که در صورت عدم صلاحیت مرجع (خواه ذاتی، خواه محلی) رأی دادگاه مبنای اعتبار نمی‌باشد، اما نظر دوم این است که صدور رأی از مرجع غیر صالح نیز دارای اعتبار امر قضاوت شده می‌باشد. زیرا اعتبار امر قضاوت شده قاعده می‌باشد و عدم اجرای آن نیازمند نص صریح در قانون می‌باشد و چنین نصی وجود ندارد.
سوابق و مستندات فقهی
فقها برای شنیدن دعوی مدعی شرایطی را ذکر کرده‌اند:
مدعی باید دارای شرایط تکلیف مثل بلوغ و عقل باشد.
دارای رشد و تشخیص باشد.
بر آنچه ادعا می‌کند سلطه و ولایت داشته باشد.
ادعای او از نظر عقل و عرف ممکن باشد.
ادعایی صریح در مستحق بودن مدعی داشته باشد.
ادعای او جزمی باشد.
مصادیق و نمونه‌ها
مثلاً در دعوای فرد محجور، خوانده می‌گوید دعوی خواهان را وقتی پاسخ خواهد داد که ولی یا قیم طرح دعوی کنند
موانع رسیدگی
موانع موقتی در رسیدگی به دعاوی به شرح زیر هستند:
- ناتوانی اهلیت: وقتی کسی قادر به اقامه دعوی به صورت شخصی نیست و به وکیل، قیم یا ولی نیاز دارد؛ مثل کودکان یا افراد مجنون. این موانع ممکن است موقتاً دعوی را رد کنند، اما افراد می‌توانند بعداً دوباره با اهلیت صحیح دعوی را ارائه دهند.
- عدم احراز سمت: زمانی که شخص به نمایندگی از شخص دیگر دعوی می‌کند و باید سمت داشته باشد. اگر سمت نداشته باشد، با این موانع مواجه می‌شود، اما خود شخص سمت‌دار می‌تواند مجدداً دعوی را ارائه دهد.
موانع دائمی در رسیدگی به دعاوی عبارتند از:
- عدم توجه به دعوا: زمانی که شخص دعوایی را ارائه می‌دهد که ارتباطی با موضوع ندارد و در صورت محکومیت، محکومیت بی‌اهمیت خواهد بود؛ مثل ارائه دعوا علیه فردی که اصلاً مالک ملک نبوده و حتی با اخذ حکم، ملک به نام او ثبت نشده است.
- امر قضاوت‌شده: زمانی که در قضیه ای قبلاً تصمیم گرفته شده باشد، دیگر نمی‌توان درباره آن موضوع حکم صادر کرد.
منبع
برگرفته از مدخل ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی دانشنامه ویکی حقوق، وابسته به پژوهشکده حقوق
